'Vụ người thổi còi Snowden' đang trở nên nghiêm trọng và rối ren hơnnữa khi quan hệ quốc tế giữa các quốc gia bị sứt mẻ và chia thành hai phe ủng hộvà chống Mỹ. Sự việc đã vượt ra ngoài phạm vi của một vụ rò rỉ thông tin tìnhbáo.
 |
| Hình minh họa chương trình nghe lén của NSA và các quốc gia châu Âu. Ảnh: Economist |
Hai đầu chiến tuyến
Hôm 2/7, trong một hội nghị tại Moscow, Tổng thống Bolivia Evo Morales đã đùarằng ông có thể giúp Snowden tị nạn chính trị. Câu nói chơi này đã khiến chochuyên cơ của Tổng thống Morales bị hoãn bay 12 giờ đồng hồ tại Vienna và bị lụcsoát.
Sự việc dấy lên làn sóng phẫn nộ tại các quốc gia Mỹ Latinh khi nhiều lãnhđạo khu vực này đã lên tiếng ủng hộ ông Morales và chỉ trích Mỹ cũng như châuÂu.
Mặc dù thông tin mà Snowden cung cấp về việc Mỹ nghe lén các đồng minh thâncận khiến nhiều quốc gia bàng hoàng và đòi lời giải thích, nhưng thực tế thìchâu Âu vẫn rất 'nặng tình' với Mỹ.
Điều này thể hiện rõ khi nhiều quốc gia trong đó có Pháp đã đóng cửa khôngphận không cho chuyên cơ của Tổng thống Morales bay qua vì nghi chiếc máy bay cóchứa chấp Snowden.
Hành động thất thố này đã tạo nên một rào cản nữa giữa Mỹ cũng như châu Âuvới các nước Mỹ Latin khi nhiều lãnh đạo quốc gia đã lên tiếng sẵn sàng choSnowden tị nạn chính trị chỉ nhằm thể hiện thái độ phản đối cách hành xử đối vớiTổng thống Bolivia.
Chỉ riêng một nhân vật bị cho là 'phản bội nước Mỹ' đã khiến cho các quốc giachia thành hai hàng, một bên là các đồng minh châu Âu đứng về phía Mỹ, bên cònlại là các quốc gia Nam Mỹ bị 'xúc phạm' và tuyên bố ủng hộ Snowden.
Edward Snowden đã gửi đơn xin tị nạn chính trị tới 27 quốc gia, và hiện đã cóba quốc gia trả lời sẵn sàng đáp ứng 'người thổi còi' của Mỹ, đó là Bolivia,Nicaragua và Venezuela.
Đồng minh nghi kị
Trong khi đó, cụm từ 'tai ương dồn dập' đã xuất hiện đúng lúctrong vốn từ vựng chính thức của Đứcsuốt tuần qua. Ở Pháp cũng sử dụng cụm từtương tự như vậy.
Các quốc gia như Nhật, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ cũng đang phải tiêuhóa những chuyện liên quan về bản chất và quy mô của chương trình do thám của Mỹđối với họ.
Những tài liệu mà cựu nhân viên của nhà thầu của CIA EdwardSnowden tiết lộ cho tờ Tấm gương vàNgười Bảo vệ (Anh) nói rằng chương trìnhcủa Cơ quan Anh ninh Quốc gia Mỹ (NSA) 'có thể và thường nhắm vào các dấu hiệu'của khoảng 30 quốc gia ở 'bên thứ ba' mà Mỹ có quan hệ thân thiết.
Ngoài các mục tiêu trên, Mỹ còn do thám trụ sở ngoại giao củaLiên minh châu Âu (EU) ở Brussels. Những quốc gia đồng minh 'bên thứ hai' đượcNSA miễn trừ là Australia, Anh, Canada và New Zealand.
Thông tin tiết lộ rằng thậm chí các quốc gia đồng minh thâncận còn do thám lẫn nhau thậm chí không gây ngạc nhiên bằng những gì mà cácchính trị gia có thể thừa nhận. Những người trong cuộc khiến cả thế giới mệt mỏibiện hộ rằng một hoạt động gián điệp không chỉ là việc không thể tránh khỏitrong các cuộc đàm phán - nó làm tăng tốc các cuộc đối thoại.
Mỹ công khai xếp Pháp cùng với Israel và Nga là mối đe dọa dothám trên mạng. Chỉ có Trung Quốc là tệ hơn. Ecuardor hôm 2/7 cho biết là họ đãtìm thấy một con 'rệp' (nghe lén) ở sứ quán của họ tại London. Đây là nơi đangbao bọc cho đồng minh của Snowden là nhà sáng lập WikiLeaks Julian Assange.
Câu trả lời chính thức của Mỹ lúc này rất súc tích, nói rằngMỹ đúng là có các cơ quan tình báo và hoan nghênh thảo luận với các đồng minhcủa mình.
Những quả bom nổ chậm
Một mâu thuẫn sâu sắc hơn thế tập trung vào việc NSA có thểkhai thác từ kho dữ liệu khổng lồ để tìm ra các manh mối về tội phạm và khủngbố.
Cơ sở pháp lý cho việc này lúc nào cũng rắc rối, thường là bímật và đôi khi rất hời hợt. Những cách mà dữ liệu đi vòng quanh thế giới khônghoàn toàn trùng khớp với quyền hạn xét xử của một quốc gia.Việc xác định mức độ áp dụng bảo vệ pháp lý nhưthế nào rất phức tạp.
Nội dung của các cuộc trao đổi riêng tư của người dântrong nước có thể được cung cấp thường xuyên chỉ khi nào có lệnh của tòa, trongkhi 'dữ liệu khổng lồ' của họ - gồm có hướng đi và nguồn gốc của chúng - lại íttin cậy hơn. Nhưng thậm chí việc tích trữ dữ liệu khổng lồ như vậy có thể viphạm nghiêm trọng tới quyền riêng tư của cá nhân.
Những lo ngại như vậy đầy rẫy ở Mỹ. Giám đốc Tình báo Quốc giaMỹ James Clapper đảm bảo với các nghị sĩ ở Mỹ rằng NSA không hề thu thập thôngtin của 'hàng triệu người dân Mỹ'. Đến khi các tiết lộ của Snowden cho thấy NSAthực tế có một kho dữ liệu khổng lồ về công dân Mỹ, Clapper lại xin lỗi, và nóirằng câu trả lời dạo trước của ông là 'sai sót': khi ông nghĩ về luật quản trịthông tin tình báo quốc tế, trong đó có việc cấm thu thập dữ liệu về công dânMỹ, và quên đi mất Đạo luật Yêu nước với điều khoản 215 cho phép FBI có nhữngquyền hành bao quát chung.
Nhưng, nỗi lo sợ ở châu Âu lúc này là, một khi mà Mỹ có quá nhiều dữ liệu trong tay,ai có thể nói rằng các thông tin này sẽ không bị hiểu sai, rò rỉ hay là dùng saimục đích? Hôm nay, những thông tin này có thể giúp bắt những kẻ khủng bố và tộiphạm, nhưng ngày mai thì đó sẽ trở tành một phần trong nền chính trị quyền lựccủa Mỹ (hoặc thậm chí vì lợi ích thương mại).
Các nhà hoạch định chính sách của châu Âu đã nhận được rất nhiều sự đảm bảotrước khi họ đồng ý chia sẻ dữ liệu về hoạt động chuyển tiền và các danh sáchhành khách hàng không với Mỹ. Giờ đây, các thành viên Nghị viện châu Âu đang đedọa hoãn thỏa thuận này.
Lê Thu (theo Economist, Reuters, AP, RT)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét